"बिल न भरल्यावर फौजदारी गुन्हा?" — एक भन्नाट केस

Writer :- CA Atik Bhayani
Date : 05/08/2025

"बिल न भरल्यावर फौजदारी गुन्हा?"

हे वाचून खूप जणांना असा प्रश्न पडतोय —
"जर मी कोणाचं बिल (invoice) न भरलं, तर माझ्यावर फौजदारी गुन्हा दाखल होऊ शकतो का?"
होय, एका अलीकडच्या कोर्टाच्या निर्णयामुळे ही शक्यता आता चर्चेत आली आहे.

"When unpaid invoices take a wild turn" — एक केस जी लक्ष वेधून घेते

मी चार्टर्ड अकाउंटंट म्हणून विविध कायदेशीर बाबी समजून घेण्याचा नेहमीच प्रयत्न करतो. अलीकडे मला एक केस खूपच वेगळी आणि विचार करायला लावणारी वाटली – Ms. Shikhar Chemicals v. State of U.P. & Another (2024).

घटनेचा थोडक्यात तपशील

एका कंपनीने ₹52 लाखांचे सामान दिले. त्यांना ₹47.75 लाख मिळाले, पण उरलेले ₹4.59 लाख थकीत राहिले. हे प्रकरण सिव्हिल कोर्टात न घेता त्यांनी थेट Section 406 IPC (trust breach) खाली फौजदारी गुन्हा दाखल केला.सामोरच्यांनी सांगितलं की हे तर कॉन्ट्रॅक्टचं(Contract) प्रकरण आहे, फौजदारी गुन्हा नाही. त्यांनी हे प्रकरण CrPC 482 अंतर्गत बंद करायला सांगितलं. पण कोर्टाने स्पष्टपणे म्हटलं — "पुरावा बघून पुढे जाऊया."

हे प्रकरण खास का वाटलं?

✅ सामान्यतः असं होतं:

• सिव्हिल कोर्टात पैसे वसूल करण्याची केस जाते.
• जास्त वेळ लागतो पण पोलिसांचा आणि फौजदारी गुन्ह्याचा काही संबंध राहत नाही.

❗️पण इथे:

• थेट फौजदारी गुन्हा दाखल झाला, कारण विश्वासात घेतलेली रक्कम न दिल्याचं आरोप होतं.
• कोर्ट म्हणालं, लहान व्यवसायाला सिव्हिल कोर्टात खूप त्रास होतो, म्हणून ही बाब गंभीर आहे.

माझं वैयक्तिक मत

ही केस म्हणजे कायद्याचं वेगळं रूप बघायला मिळालं. काही मुद्दे खास:

• Trust breach वर फौजदारी गुन्हा दाखल होऊ शकतो
• जर कोणी मुद्दाम पैसे थकवले, तर सिव्हिल नव्हे, फौजदारी गुन्हा होऊ शकतो
• लहान व्यवसायांना(Victim Party) दिलासा मिळतोय, ही एक चांगली सुरुवात आहे

पूर्वीच्या केसेससोबत तुलना

• Trisuns Chemical v. Rajesh Agarwal (1999) – फक्त पैसे थकल्याचं कारण पुरेसं नाही.
• Parbhatbhai Ahir केस – सिव्हिल केससारख्या बाबतीत फौजदारी गुन्हा कोर्ट टाळू शकतं.

पण तरीही, Allahabad High Court ने इथे वेगळा विचार केला – परिस्थिती लक्षात घेतली.

तुमच्यासाठी शिकवण

• तुमच्या बिझनेस डील्समध्ये payment terms योग्य ठेवा.
• लेखनात clear agreements ठेवा.
• आणि हो, फक्त सिव्हिलच नव्हे, फौजदारी गुन्हाही होऊ शकतो हे लक्षात ठेवा.

तुम्हाला काय वाटतं या बद्दल?
तुमचं मत WhatsApp वर कळवा.
माझ्यासारख्याला ही केस एक विचार करायला लावणारी legal twist वाटली — आणि म्हणूनच शेअर केली!

Link to the order :-https://indiankanoon.org/doc/198539343/